بر خود وظیفه میدانم تا از اقدام اخیر اداره کل دامپزشکی استان آذربایجان غربی مبنی بر ارائه تجربیات حرفه ای دامپزشکان استان از بیماری تب برفکی ، در ارتباط با مراقبت و بررسی تب برفکی و نیز کنترل و پیشگیری و مبارزه با این بیماری ، تشکر نمایم . به نظر من این اقدام و اقداماتی نظیر آن میتوانند در اجراء و نظارت در برنامه ریزی های پیشگیرانه و مراقبت از بسیاری از بیماریهای واگیر و مهم دامی نقش اساسی را ایفا کنند .

این بیماری (بیماری تب برفکی) یک بیماری فوق العاده مسری بوده که عامل آن ویروس پالش پذیریست و در شرایط عادی (طبیعی) نشخوار کنندگان و خوک را در مدت زمانی کوتاه بیمار میسازد از عمده ترین علایم کلینیکی آن پیدایش بثورات دهانی و طاولهایی در دهان (لثه ها و زبان) و نیز در ناحیه پستان و بین سم ها میباشد . در پی این علایم ریزش بزاق دهان به دلیل وجود جراهات دهانی دندان قروچه و عدم اشتها به دلیل عدم ترغیب در تغذیه ، افزایش دمای بدن ، که در نتیجه ادامه سیر بیماری لاغری پیشرونده و کاهش چشمگیر در شیر دهی از علایم بالینی بیماری تب برفکی است . این بیماری دارای اهمیت اقتصادی فراوان بوده ، سرایت بیماری بسیار سریع بوده ، ضمن آلوده کردن دامهای اطراف خود در مدت زمانی کوتاه میتواند ، منطقه ای را آلوده سازد . این بیماری در بین بیماریهای واگیردار معضلی بزرگ در جهان محسوب گشته و از پر ضررترین بیماریهای واگیردار میباشد . Eradication در این بیماری هیچ گاه نتوانسته کامل باشد ، ویروس تب برفکی در ناحیه ای آلوده باقی مانده و در آتیه ای نامشخص کانونی مجدد برای بروز بیماری مجدد و آلوده کردن نقاط دیگر خواهد بود .

مقاومت ویروسها در مقابل ویروس تب برفکی متفاوت بوده ، گوسفند و بز کمتر از گاو از حساسیت به این بیماری برخوردار هستند . لزیون های ریز در بین سم و لنگش در گوسفند و همچنین بثورات دهانی از علائم کلینیکی می باشد . لزیون های ریز در دهان ، در سطح داخلی لبها روی لثه ها ایجاد می گردد . سیر بیماری در گوسفند سریعتر از سیر آن در گاو می باشد . این بیماری در بره ها خطرناک بوده و در صورت ابتلا بره ها می تواند موجبات تلفات سنگینی گردد . مرگ میر در گوسفند حدود 3-2% است . قلب ببری شکل در بره های بیمار و تلف شده از مهمترین نشانه ها می باشد .

ویروس تب برفکی مقاومت زیادی در مقابل سرما دارد و ماه ها می تواند در سرما زنده بماند و این در حالی است که این ویروس در مقابل گرما توان زنده ماندن از خودشان را ندارد و خیلی سریع از بین می رود . ویروس موجود در داخل طاول های دهانی دام بیمار همراه ترشحات بزاق دهانی و علوفه براحتی تا یک ماه می تواند زنده بماند . 7 تیپ تب برفکی دارای اهمیت شیوع عبارتند ازOوCوAوSAT1-SAT2-SAT3  (عامل ایجاد تب برفکی در آفریقا) و تیپ1 ASIA در آسیا

ویروس تب برفکی از قدرت تغییر پذیری فوق العاده ای برخوردار بوده و تا حدی که در حین پاساژ دادن ویروس در آزمایشگاه و سرولوژی ویروس ، سویه ای می تواند به سویه دیگری تبدیل شود .

کنترل و پیشگیری : از نظر نگارش دو واژه کنترل و پیشگیری را نبایستی جداگانه بررسی و مورد تجزیه و تحلیل قرار داد و به این دلیل که کنترل این بیماری زمانی صورت خواهد گرفت که پیشگیری آن انجام گرفته باشد . (پیشگیری بیماری = واکسیناسیون استاندارد) و در عکس این قضیه در صورت پیشگیری اصولی و استاندارد ، کنترل بیماری امکان پذیر خواهد بود .

اعتقادم بر این است اهمیت بحث کنترل و پیشگیری بسیار با ارزش تر از خود بیماری است .

فاکتورهای اساسی در کنترل و پیشگیری بیماری تب برفکی :

1-واکسیناسیون : واکسیناسیون بر علیه بیماری تب برفکی همیشه از اهمیت ویژه ای برخوردار بوده و با گذشت زمان با توجه به روند صعودی جمعیت دامی در سطح کلان آن ، بر اهمیت واکسیناسیون ، آن هم با برنامه ریزی های اصولی و بهره مندی از دانش فنی و آخرین یافته های علمی اساتید دامپزشکی ، میتوان در سالهای آتی نه چندان دور شاهد دامهایی سالم و عاری از این بیماری خطرناک اقتصادی باشیم .

از شروع اجرای عملیات واکسیناسیون بر علیه این بیماری در قالب طرح و در فازهای جداگانه که در طول سال 3 بار به اجرا در آمده ، در حد چشمگیری از برخورد بالینی با این بیماری کاسته شده است . گفتنی است در اجرای صحیح مایه کوبی و نظارت شبکه ای بخش دولتی در موفق بودن این طرحها نقشی مهم را ایفا کرده است . در آخرین فاز (هفدهم) به اجرا در آمده ، اصلاح و تغییرات در ثبت و ارائه آمار دقیق دامهای واکسینه شده خصوصا مانیتورینگ این طرح از موارد اجرایی ممتاز بوده که به این وسیله نقش مهم مسئولین فنی مراکز مایه کوبی را در نظارت فنی طرح بطور جدی به آنان شفاف می سازد .

در راستای اجرای طرحهای فوق توجه به نکات زیر می تواند در اجرای هر چه بهتر عملیات مایه کوبی موثر واقع گردد :

-         مسئول فنی مرکز مایه کوبی به اهمیت اجرای طرح واقف بوده ، و بهتر است مطالعه و مروری کوتاه در مورد بیماری مورد نظر قبل از شروع طرح بعمل آورد . این کار اعتماد به نفس بیشتری به مسئول فنی مرکز خواهد داد .

-         مسئول فنی مرکز بایستی با پرسنل و یا اکیپ مایه کوبی تحت مسئولیتش با نهایت احترام رفتار کرده و به عملکرد صحیح آنان ارج نهاده ، صمیمیت را در آن مرکز حاکم نماید ، چرا که در حقیقت سخت ترین و حساس ترین بخش کاری واکسیناسیون مانند رعایت کالیبراسیون استاندارد واکسن و کار در شرایط نامساعد بدست عزیزان کاردان می باشد ، لذا لحاظ نمودن مراتب فوق از وظایف اخلاقی یک مسئول فنی می باشد .

-         تهیه بسته های تغذیه (یک بسته بیسکویت ، شیر پاکتی ، و یا آب میوه و حتی یک بطری آب نوشیدنی ) در نایلون های دستی جهت استفاده اکیپ در روستا از طرف مسئول فنی مراکز مایه کوبی ضمن اینکه در ارتقاء وجهه دامپزشکی در نزد جوامع روستایی تاثیرگذار خواهد شد ، برمحبوبیت خود در نزد اکیپ و در نتیجه در کیفیت و راندمان کاری نتایج مثبتی را به همراه خواهد داشت .

2-کنترل : به نظر من بخش دولتی می بایستی به قرنطینه های دامی خصوصا قرنطینه هایی که در مناطق حساس کشور مستقر هستند (مانند قرنطینه های مستقر در آذربایجان غربی) بدلیل هم مرز بودن با کشورهای همسایه اهمیت بیشتری و ویژه ای قائل گردیده ، زیرا این قرنطینه ها در کنترل و تردد دامها فوق العاده مهم هستند . پیشنهاد می نمایم در قرنطینه هایی که از اهمیت بالایی برخوردارند در کنار مامور دولتی دامپزشکی مستقر در این قرنطینه ها یک دکتر دامپزشک آموزش دیده در امورات قرنطینه ای دامی بطور دائم حضور داشته و تردد دامها با معاینه صورت پذیرد و در صورت مشاهده یک دام مبتلا به بیماری تب برفکی قوانین قرنطینه ای بطور کامل از سوی وی اعمال گردد . همکاران دامپزشکی که در بخش خصوصی و اشتغال به امور درمان را دارند بایستی در صورت مشاهده و یا برخورد با دام مشکوک به تب برفکی ، به شبکه های دامپزشکی مربوطه مورد را اطلاع و گزارش نمایند .

شناسایی این بیماری به دامداران از سوی افراد صلاحیت دار دامپزشکی در کنترل بیماری موثر بوده ، ضدعفونی اماکن دامی و میادین خرید و فروش دام نیز حائز اهمیت می باشد . در شناسایی این بیماری به دامداران مستقر در روستا و چگونگی مراقبت از دامهایشان از بیماریهای واگیر ، در سطحی قابل تفهیم به آنان از قبیل ضدعفونی جایگاههای دامی ، ضدعفونی البسه های کاری و اجتناب از رفت آمدهای بی مورد به جایگاههای دامی و همکاری با مراکز مایه کوبی در کنترل این بیماری مهم بوده و در دادن آگاهی های فوق ، می توان از پوسترهای مرتبط با بیماری تب برفکی و پخش آن به روستاها و حتی از صدا و سیمای استانی و رسانه های مطبوعاتی مدد گرفت .

مراقبت و بررسی – کنترل و پیشگیری

از : دکتر فرزان سلیمانی DVM (دامپزشک بخش خصوصی خوی)