شاربن علامتي بيماري عمومي باكتريايي كشنده گاوهاي جوان و گوسفندان (در هر سني) است.به علت رشد باكتري ؛ بيماري بصورت التهاب موضعي در بافت ماهيچه اي ديده مي شود.متعاقب اين حالت توكسمي عمومي اتفاق افتاده و دام به علت مسموميت سريعا دچار مرگ مي شود.
بيماري در گوسفند در هر سني و در گاو بيشتر در سنين بين 6 تا 18 ماه (بعضي منابع 6 ماه تا سه سالگي ) اتفاق مي افتد.
چه عاملي باعث بروز بيماري مي شود؟
بيشترين عامل بروز شاربن علامتي كلستريديوم شوائي است اما كلستريديوم سپتيكم و كلستريديوم نوائي نيز مي توانند باعث بروز بيماري گردند.
دامها چگونه به اين بيماري مبتلا مي شوند؟
همانند ساير باكتري هاي كلستريديايي ؛ كلستريديوم شوائي در محيط بصورت اسپور مقاوم زنده ميماند. اسپور ها در خاك براي سالها مي توانند زنده بمانند. اسپورها در مرتع توسط دامها خورده شده و از راه ديواره دستگاه گوارش وارد جريان خون شده در بافت ماهيچه اي جايگزين مي شوند. باكتري مي تواند بدون ايجاد اثرات بيماريزايي سالها به حالت مخفي در بدن باقي بماند.
تحريك دام مانند ايجاد آسيب جزئي باعث كاهش جريان خون به محل استقرار باكتري شده باعث كمبود اكسيژن در بافت مي شود بنابراين باكتري شروع به رشد و تكثير ميكند همزمان با رشد ؛ باكتري شروع به توليد سم ميكند كه بافتهاي اطراف را از بين مي برد سپس سم به جريان خون انتقال يافته و در اين حالت باعث بيماري دام و مرگ ناگهاني مي شود.
در گاو در ظاهر به نظر مي رسد بيماري به علت ضربه شديد يا فعاليت شديد ايجاد شده است. شاربن علامتي در گوسفند بيشتر به علت زخم حاصل از پشم چيني ؛ كوتاه كردن دم ؛ جراحات ناشي از اخته كردن در قوچها در بره گي يا عفونت ناف متعاقب توالد اتفاق مي افتد.
باكتري عامل بيماري چه عملي انجام مي دهد؟
رشد باكتري باعث التهاب حاد و موضعي بافت ماهيچه اي مي شود. ماهيچه هاي مبتلا اغلب در پا بوده و داراي رنگ قرمز متمايل به سياه هستند به همين خاطر بيماري ((پا سياه)) ناميده مي شود. رشد باكتري باعث توكسمي عمومي و مسوميت و مرگ سريع مي شود.
بيماري شاربن علامتي در چه زماني از سال بيشتر ديده مي شود؟
شاربن علامتي در هر موقعي از سال اتفاق مي افتد اما بيشتر تلفات در هواي گرم و مرطوب يا بعد از دوره سرماي شديد اتفاق ميافتد. اسپور باكتري هاي كلستريديايي مانند عوامل بيماري هاي بوتوليسم ؛ آنتروتوكسمي ؛ شاربن علامتي و كزاز در خاك وجود دارند لذا در دوره خشكسالي به علت آلوده شدن زخم ها و خراش ها با خاك و نيز چراي نزديك به سطح خاك منجر به ورود كلستريدياهاي خاك به بدن دام شده و باعث بيماري هاي فوق مي شود لذا شاربن علامتي از جمله بيماري هايي است كه در هنگام خشكسالي ها احتمال وقوع بيشتري دارد
علائم باليني بيماري به شكلي مي باشند؟
تب ؛ ضعف و بي اشتهايي ناگهاني در ابتدا مشاهده مي شود. اگر ماهيچه مبتلا در پا باشد لنگش نيز مشاهده خواهد شد. پا در ناحيه مبتلا متورم ؛ گرم و دردناك است.بيشترين ماهيچه هاي مبتلا ماهيچه هاي حركتي هستند اگرچه ساير ماهيچه هاي بدن مانند زبان هم مي توانند درگير شوند.به علت توليد گاز هنگاميكه پوست نواحي مبتلا فشار داده مي شود صداي شكستگي (CRACKLE) شنيده ميشود.
شاربن علامتي با چه بيماريهايي داراي علائم مشابه مي باشد؟
شاربن علامتي با بيماريهايي نظير مسموميت با سرب ؛ جيوه ؛ ارسنيك و نفخ داراي علائم مشابه است همچنين بعضي مسموميتها با بعضي از گياهان سمي نيز مي تواند باعث علائم مشابه بيماري شاربن علامتي گردند.
چه دامهايي بيشتر به شاربن علامتي مبتلا مي شوند؟
در شرايط مناسب بيشتر گاوهاي 6 تا 18 ماهه به بيماري مبتلا مي شوند با وجود اين گاوهاي جوانتر و گاهي گاوهاي مسن تر هم آلوده مي شوند.گوسفندان در هر سني به بيماري مبتلا مي شوند.
آيا دامهاي مبتلا بهبود مي يابند؟
تنها تعداد معدودي از دامهاي مبتلا بهبود مي يابند. مرگ پس از 48 ساعت از ديده شدن علائم اتفاق مي افتد. دامهاي مبتلا اغلب مرده پيدا مي شوند.
بيماري شاربن علامتي چگونه تشخيص داده مي شود؟
لنگش ؛ ضعف و بيحالي ؛ كاهش اشتهاء ؛ تورم دردناك و گرم در عضو درگير و توليد صداي CRACKLE هنگام فشار دادن پوست ناحيه درگير موجب تشخص بيماري مي شوند.بعد پوست ناحيه مبتلا سرد ؛ خشك و چرمي مي شود. در نواحي كه شاربن علامتي هميشه به عنوان يك مشكل وجود دارد در موارد مرگ ناگهاني دامها بايد آنرا مد نظر داشت. معاينه بعد از مرگ نشاندهنده مناطقي از بدن استكه داراي رنگ قرمز سياه بوده و ماهيچه هايي كه داراي ظاهر خشك اند داراي حباب هاي كوچكي از گاز هستند.
به علت تجمع گاز در زير پوست و حفرات بدن ؛ دام تلف شده داراي ظاهري نفخ كرده است تا حدي كه گاهي اعضاء حركتي (دستها و پاها ) به سمت بالا كشيده شده اند .تائيد وجود بيماري توسط دامپزشك و آزمايش بافتهاي درگير دامهاي مبتلا صورت ميگيرد.
آيا درمان موثري براي بيماري شاربن علامتي وجود دارد؟
در مواردي تجويز بعضي از آنتي بيوتيك ها با دز بالا موجب درمان شده است بنابراين بكارگيري توصيه هاي دامپزشكي در مراحل اوليه بيماري ضروري است با وجود اين درمان در اغلب مواقع غير موثر است.
آيا شاربن علامتي قابل كنترل و پيشگيري است ؟
پيشگيري وكنترل :
خط مشــي مبارزه با بيماري برپايــه پيشگيري و كنترل و سيــاست اجرائي در قالب اقدامات بهداشتي- قرنطينــه اي و پوشش مايه كوبي دام هاي حساس در كانون هاي بيماري و نواحي كه بيماري براي اولين بار رخ ميدهد در مقاطع زماني مشخص و تا شعاع مناسب مي‌باشد .
1. پيشگيري و كنترل بيماري در نواحي بومي :
ناحيه بومي به ناحيه اي اطلاق مي گردد كه شرايط مناسبي براي فعاليت باكتري و ايجاد بيماري در آن جا فراهم است و دام هاي آن ناحيه طي سال هاي گذشته به بيماري مبتلا شده اند .
1-1- پيشگيري و كنترل بيماري در گاو :
از آنجا كه بيشترين سن ابتلا معمولا از شش ماهگي تا سه سالگي است توصيه مي شود قبل از مواجهه با بيماري كليه گاوهاي كمتر از سه سالگي موجود در كانون هاي بيماري در بهار به شرح زير مايه کوبي شوند .
1-1-1- واكسن اول به كليه دام هاي بالاتر از سه ماه تزريق شود .
2-1-1- تزريق واكسن بوستر دو هفته پس از دريافت واكسن اول .
2-1- پيشگيري و كنترل بيماري در گوسفند و بز :
در نواحي اندميك عموماً بيماري پس از زايمان ، پشم چيني ، اخته كردن و يا هر اقدامي كه دام را مستعد ابتلا به بيماري مي كند به وقوع مي پيوندند . پيشگيري و كنترل بيماري ضمن اعمال اقدامات بهداشتي ، انجام دو نوبت واكسيناسيون بفاصله دو هفته برابر دستورالعمل موسسه سازنده واكسن ضروري مي‌باشد .
2. پيشگيري و كنترل بيماري در مناطق غيربومي :
در اين نواحي بيماري به طور اتفاقي بروز نموده و اقدامات پيشگيري در اين نواحي بايستي مطابق ناحيه آلوده تا شعاع مناسب صورت گيرد .
نكات قابل توجه :
- برنامه واكسيناسيون به‌گونه اي تنظيم گردد كه دراوائل بهار و تابستان قبل از چراي آزاد صورت پذيرد تا ايمنيت لازم در دام بوجود آيد .
- لاشه دام تلف شده از بيماري را سوزانده يا در گودالي به عمق حداقل 2 متر دفن و محل دامداري ضدعفوني شود .
- به منظور تشخيص آزمايشگاهي و تاييد بيماري بايستي نسبت به ارسال نمونه مرضي مناسب اقدام گردد.
نمونه مورد نياز :
استخوان قلم و يا عضلات درگير براي كشت باكتريايي استفاده ميگردند اما گسترش هاي فشاري نيز از عضلات درگير و خونابه سطح كبد تهيه مي شوند در صورت نمونه برداري از عضلات بايد عضلات درگير (قرمز متمايل به سياه )بطور كامل در ظرف پر شوند تا نمونه ها در معرض هوا نباشند.
براي هيستوپاوتولوژي ضايعات عضلاني ؛ قلب ؛ ريه (به همراه پرده جنب ) نمونه برداري و در فرمالين 10% فيكس و ارسال خواهد شد.
منابع :
1- استراتژي بررسي ؛ مبارزه و مراقبت سال 1387 سازمان دامپزشكي كشور
2- دستورالعمل مقابله و يا كاهش مخاطرات در دامها در مناطق درگير خشكسالي با كد شماره 01/43/87
3- روش برداشت و ارسال نمونه مرضي دام – سازمان دامپزشكي كشور - 1380
4-Blackleg in cattle
By Dr Sarah Robson Regional Animal Health Leader, Animal & Plant Biosecurity, Wagga Wagga and J.M. Wilson Former District Veterinarian, Rural Lands Protection Board and published by NSW DPI
5- Merck Veterinary Manual , 2008
6- source : http://www1.agric.gov.ab.ca/$department/deptdocs.nsf/all/agdex4140?opendocument
7- SOURCE: http://www.petalia.com.au/Templates/StoryTemplate_Process.cfm?specie=Dairy&story_no=1457
ترجمه و گردآوري :
دكتر جواد امامي
اداره بررسيها ؛ آموزش و مراقبت بيماريهاي دامي
http://www.westazarvet.ir/
نظر خود را اضافه کنید.
ارسال نظر به عنوان مهمان