مقدمه 
یكی از بركتها و نعمت های خداوند برای ما انسانها گوسفند است. گروهی عقیده دارند كه ایران اولین سرزمین پرورش گوسفند در جهان است. سپس از این منطقه گوسفند ها به همه قسمتهای جهان پراكنده شده اند. در كشور ما بیشتر از 25 نوع و نژاد گوسفند وجود دارد. زیرا گوناگونی آب و هوا، در قسمت های مختلف كشور ما زیاد است و هر نوع گوسفندی با آب و هوای به خصوصی سازگاری دارد.به طور معمول گله داران انتظار دارند كه گوسفندان همه نوع محصولی مثل گوشت، شیر، پشم، پوشت و غیره تولید كنند. بیشتر نژادهای گوسفند هم این محصولات را تولید می كنند، اما هر نژادی در تولید یك محصول استعداد بیشتری دارد . بنابر این گوسفندان را بر این اساس تقسیم بندی می كنند. 
یك گروه از گوسفندان ایرانی، گوسفند پوستی هستند. یعنی پوست بره بسیار زیبایی را تولید می كنند. این گروه، سه نژاد مهم دارند: 1- نژاد قره گل خراسان 2- نژاد كبوده شیراز 3- نژاد زندی.

پوست بره قره گل چه فرقی با پوست دیگر بره ها دارد ؟
به طور معمول در همه نژاد های گوسفند، موهای روی پوست بره هایی كه تازه به دنیا آمده اند، دارای پیچیدگی و حتی گل هایی است. تعدادی از این نوع پوست ها هم وارد بازار تجارت می شود. اما پوست بره قره گل ویژگی هایی دارد كه در پوست بره های دیگر دیده نمی شود.پوست بره قره گل پر پیچ و گل است. در پوست این نوع بره، موها طوری قرار گرفته اند و به هم تابیده اند كه نقش و نگارهایی را روی پوست بوجود می آورند. به علاوه كشش موو درخشندگی و زیبایی پوست در این بره ها با نژادهای دیگر به طور كلی فرق می كند. به همین سبب از سالهای دور تا كنون، تجارت پر سود پوست بره قره گل در تمام جهان وجود داشته است. پوست بره قره گل ارزش زیادی دارد. كشورهای اصلی تولید كننده پوست این نوع بره ایران، افغانستان و ازبكستان هستند. به دلیل ارزشمندی این نوع پوست جدود 50 كشور دیگر هم چند سال است كه در حال پرورش این نژاد هستند.
نكته: موهای روی پوست بره های قره گل، نظم به هم پیچیدگی و درخشندگی به خصوص و زیبایی دارد.

ویژگی های یك گوسفند قره گل خوب
هر دامدار برای انتخاب گوسفند باید از ویژگی های آن نژاد آگاهی داشته باشد. گوسفند اصیل قره گل كه با نژاد دیگری آمیخته نشده باشد، یعنی آنرا (دوبر ) نكرده باشند، این ویژگی ها را دارد:
§ تا حدودی درشت اندام با بدنی كشیده و دست ها و پاهای نازك، بلند، كشیده و خشك است.
§ سر آن معمولاً كشیده است و برجستگی كمی روی پیشانی و بینی دارد.
§ گوشها پهن، دراز و آویخته است. 
§به جای دنبه، دارای دم پهنی است و انتهای آن حالت برگشته دارد.
§در این نژاد، قوچ ها شاخدار میشها بدون شاخ هستند. 

رنگ بدن گوسفند قره گل
رنگ اصلی گوسفندان قره گل از زمانی كه بره هستند، مشخص است. بیشتر گوسفندان قره گل خراسان، سیاه رنگ هستند كه به آنها (طوس) هم گفته می شود. تعداد بسیار كمی از آنها به رنگ خاكستری یا (چال) و قهوه ای یا (سور) دیده می شوند. بره های قره گل سیاه از تولد تا حدود یك سالگی، سیاه یكدست هستند. با بالا رفتن سن، رنگ تنه كم كم خاكستری می شود. بعد از دو سالگی، سیاهی رنگ فقط در ناحیه سر و انتهای دست و پا باقی می ماند. 

منطقه پرورش گوسفندان قره گل
گوسفند قره گل، دام بسیار مقاوم و پر تحركی است. منطقه های پرورش این گوسفند، دشت خشك و گرمی است كه مقدار بارندگی در آنجا كمتر از 250 میلی متر در سال باشد. این گوسفندان می توانند در تابستان در گرمای 45 درجه سانتی گراد در مراتع چرا كنند و در زمستان هم تا 30 درجه سانتی گراد زیر صفر سرما را تحمل كنند. گوسفندان قره گل می توانند در مراتع های فقیر كه كم علوفه هستند، چرا كنند.
به طور كلی محل زندگی و پرورش گوسفند قره گل، منطقه های گرم و سوزان، صحراهای كم آب و علف با رطوبت بسیار كم است. این منطقه زمستانهای سرد ویا یخبندانی دارند. منطقه پرورش قره گل سیاه در ایران، در شمال شرق استان خراسان در منطقه سرخس است. این منطقه دنباله صحرای خشك و بی آب و علف قره قوم است.
نكته: گوسفند قره گل در منطقه های كم آب و علف، گرم و سوزان، پرورش پیدا می كند.

پرورش پوست مناسب در بره قره گل
گله داران عزیز، مرغوب بودن و زیبایی پوست بره قره گل به خالص بودن گله بستگی دارد. به علاوه، خصوصیت هایی كه از پدر و مادر بره می رسد نیز در مرغوب بودن و زیبایی پوست نقش زیادی دارد. بهترین پوست آنهایی هستند كه نازك، درخشنده و دارای موهای كوتاه و گلهای مرتب باشند. رنگ پوست هم در قیمت آن بسیار موثر است. پوست هایی كه رنگ های طلایی، نقره ای و رنگ های گوناگون دیگر هستند، ارزش بیشتری دارند. برای بدست آوردن پوست با گلهای مناسب، بره های نوزاد را تا دو سه روز پس از تولد ذبح می كنند. زیرا با بزرگ شدن بره كم كم گلها شكفته و باز می شوند. درنتیجه زیبایی خود را از دست می دهند.
نكته :بهترین پوست بره قره گل، پوستی است كه نازك، دارای موهای كوتاه و گلهای مرتب و درخشنده باشد. 

چه كار كنیم تا یك گله قره گل مناسب داشته باشیم؟
دامدار گرامی، برای داشتن یك گله مناسب، ابتدا باید كار خالص كردن گله را انجام دهید. برای این كار، تمام میشهای دوبر و آنهایی كه شكل ظاهری قره گل را ندارند از گله خارج كنید. به علاوه گوسفندان پیر، بیمار و قصر را باید از گله خارج كرده و فروخته شوند. كار بعدی، انتخاب قوچهای اصلاح شده خوب برای جفتگیری با میشها ی گله است. زیرا قوچ قره گل اصلاح شده، بره هایی با پوست های مرغوب تولید می كند.

گله داران با سابقه، بره های نر با پوست زیبا و مرغوب را انتخاب و نگهداری می كنند. یا از گله های دیگر می خرند. به این ترتیب، بعد ها از این بره ها در بارور ساختن گله استفاده می كنند. ایستگاه پرورش و اصلاح نژاد گوسفند قره گل در شهرستان سرخس، بهترین قوچها و شیشك های اصلاح شده را تولید می كند. این ایستگاه بهترین گوسفند قره گل را در اختیار گله داران قرار دهد.
نكته: قوچهایی كه برای بارور ساختن كله انتخاب می شوند، نقش مهمی در اصلاح نژاد گوسفندان دارند. 

به گوسفندان اهمیت بدهید.
با استفاده از مطالبی كه گفتیم، می توانید یك گله بسیار خوب قره گل داشته باشید. برای این كه گوسفندان گله شما تولید مناسبی داشته باشند، باید سالم نگهداری شوند. می دانید كه انگل های خارجی وداخلی به گوسفندان آسیب های زیادی وارد می كنند. در نتیجه تولید آنها كم می شود. با مشورت دامپزشكی منطقه در زمان مناسب به گوسفندان، داروهای ضد انگل بدهید. برای از بین بردن انگلهای خارجی هم برای دام ها از حمام ضد كنه استفاده كنید. با تزریق واكسن از برخی بیماریها مانند بروسلوز، آبله، پرخوری، سیاه زخم و تب برفكی می توان پیشگیری كرد.
نكته: پیشگیری بهتر از درمان است. واكسن های لازم را با مشورت دامپزشكی به گوسفندان تزریق كنید. 

خلاصه مطالب:
§ ایران اولین سرزمین پرورش گوسفند در جهان بوده است. 
§ بیشتر از بیست و پنج نژاد در كشور ما وجود دارد. 
§ گوناگونی آب و هوا در كشور ما وجود دارد. 
§ گوناگونی آب و هوا در كشور ما باعث شده كه نژادهای مختلف گوسفند داشته باشیم. 
§ گوسفندان پوستی كشور، قره گل خراسان، كبوده شیراز و زندی هستند. 
§ موهای روی پوست بره قره گل دارای نظم، به هم پیچیدگی، درخشندگی، نقش و نگار و گلهای زیبایی است. 
§ در گوسفند قره گل، دست و پا ظریف و نازك، بدن كشده و دم كوتاه است. 
§ رنگ بدن در بره قره گل سیاه است و هرچه سن بالا می رود خاكستری می شود. 
§ پوست های رنگی قره گل ارزش بیشتری دارند. 
§ منطقه پرورش گوسفند قره گل، منطقه های بیابانی و كم آب و علف است. 
§ پوست مرغوب بره قره گل نازك، درخشنده، با موهای كوتاه و گلهای مرتب است. 
§ با استفاده از قوچهای اصلاح شده قره گل بره های بهتر به دست می آید. 
§ تزریق واكسن در زمان مناسب به گوسفندان، موجب پیشگیری از بیماریها می شود.

نكته های مفید:
§ پوست بره قره گل نظم، درخشندگی و نقش و نگار زیبایی دارد.
§ گوسفند قره گل در بیابان های كم آب و علف پرورش می یابد.
§ با استفاده از قوچ های اصلاح شده قره گل، بره های بهتری به دست می آید.
§ پوستهای رنگی بره قره گل ارزش بیشتری دارد.
§ برای داشتن گله مناسب، به سلامتی و تغذیه گوسفندان خود اهمیت بدهید.
§ تزریق واكسن در زمان مناسب، موجب پیشگیری از بیماری ها می شود.
§ گوسفندان قره گل به رنگ های سیاه، خاكستری و قهوه ای هستند.
§ گوسفندان قره گل در برابر سرما و گرما مقاوم هستند.

رمضانعلی عزیزی-عضو هیئت علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان مرکزی